szpak80 szpak80
271
BLOG

Traktat handlowy angielsko-sowiecki z 1921 r.

szpak80 szpak80 Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 0

Opisywany niekiedy jako pierwsze de facto uznanie Sowietów przez Zjednoczone Królestwo.
Umowa została zawarta 16 marca 1921 r. (a więc na dwa dni przed podpisaniem traktatu ryskiego). Ze strony brytyjskiej umowę podpisał Robert Horne - prezes Rady Handlu (Board of Trade, od Oliviera Cromwella po dziś, dzień), wkrótce Kanclerz Skarbu, a oprócz tego dyr. kompanii Kanału Sueskiego, Great Western Railway Company i in. W czasie I wojny - transport i surowce, po wojnie minister pracy w rządzie D. Lloyd George'a. Po 1922 odmawiał kolejnym propozycjom ministerialnym, koncentrując się na pracy dla City. Ze strony sowieckiej umowę podpisał Leonid Krasin, "bankier bolszewicki" (i "jubiler"), a wcześniej - m.in.: u niego w domu przygotowano bombę, która raniła premiera Stołypina; jeden z organizatorów napadu na pociąg bank w Tyflisie /"Lenin", "Stalin", "Litwinow", "Bogdanow"/), a w owym czasie przedstawiciel dyplomatyczny i handlowy bolszewików w Wielkiej Brytanii.
Brytyjski premier David Lloyd George po raz pierwszy oficjalnie zaproponował zniesienie blokady bolszewików (nałożonej po rewolucji październikowej) na posiedzeniu alianckiej Najwyższej Rady Wojennej 14 stycznia 1920 r., 4 dni po ratyfikacji traktatu wersalskiego. Pierwotnie handel miał być ograniczony do kontaktu z "ludem rosyjskim" za pośrednictwem londyńskiego przedstawicielstwa rosyjskiej spółdzielni Centrosojuz (zał. 1917 r.). Propozycja traktatu (w planach - aliancka) ostała się jako brytyjska, po wycofaniu się Francuzów, i wysłaniu chargé d'affaires przez Włochy tylko na jedną sesję rozmów. Bolszewicy ze swojej strony zajęli się (27.01) Centrosojuzem, wprowadzili Krasina i spółkę do zarządu. I wszyscy byli w miarę zadowoleni. Centrosojuz w październiku 1920 r. zamieni się w znany później szpiegowsko-wywrotowo-handlowy Arcos. W 1920 r. Centrosojuz/Arcos wydać miał, płacąc rosyjskim złotem, 2 mln. funtów, oraz 3,6 mln. funtów w ciągu 8 pierwszych miesięcy 1921 r. (żywność, tekstylia, węgiel), sprzedał do UK za 300 tys. funtów (len, drewno, mangan, futra).
Negocjowano w sprawie traktatu po trzykroć - od 31 maja do 7 lipca 1920, od 8 lipca do 11 września 1920 roku, od 12 września 1920 do 16 marca 1921.W pierwszej fazie Krasinowi towarzyszył w rozmowach Wiktor Nogin (1878-1924) - "dygnitarz" bolszewicki, a także działacz "spółdzielczy",tkacz z zawodu, o którym przeczytać można, że "cieszył się autorytetem w zagranicznych kręgach handlowych i przemysłowych", od 1922 przewodniczący Zarządu Wszechrosyjskiego Syndykatu Tekstylnego, wyprawił się także na zakupy bawełny w USA (1923). Planowane porozumienie z bolszewikami pojawiło się także podczas narady rządowej przy Downing Street 10 (28 maja 1920). Lord Curzon briefujący naradę:"Wiemy z wielu różnych źródeł, że rosyjski rząd jest zagrożony całkowitą katastrofą gospodarczą, i że jest gotowy zapłacić niemal każdą cenę za pomoc, którą my - bardziej niż ktokowiek inny - jesteśmy w stanie udzielić. (...)".
"[Lipiec 1920] Dnia 10 b.m. rano marszałek Foch i generał Weygand udali się do hotelu "Balmoral", gdzie konferowali z prezesem Grabskim trzy kwadranse. Po południu prezes Grabski był obecny na posiedzeniu rady najwyższej. Na tem posiedzeniu, które trwało półtorej godziny obecni byli: Lloyd George, lord Curzon, Millerand, sforza, Chimpa, Delacroix i Philip Kerr.
Po długiej i wzruszającej dyskusji Lloyd George oświadczył, że gotów jest w izbie gmin prosić o pomoc dla Polski i dodać do warunków nawiązania stosunków ekonomicznych z rządem sowietów — warunek przerwania natychmiastowego operacji na froncie polskim, celem wsparcia rokowań pokojowych. Przy tem Lloyd George postawił Polsce bardzo ciężkie warunki.
Prezes Grabski powrócił wskutek tego do "Balmoralu" i tam naradzał się z pp.: Plitzem, Patkiem, Wielowieyskim, Sobańskim, jen. Rozwadowskim i innymi członkami delegacji polskiej. Po godzinie narad prezes Grabski udał znowu na posiedzenie konferencji i tam oświadczył, że przyjmuje warunki Lloyda George'a. Francja, która ma wstręt do rokowań politycznych z sowietami, trzyma się na uboczu, co daje Lloydowi Georgowi rolę dominującą i czyni z niego arbitra pomiędzy Polską a sowietami. Będzie to miało dla nas poważne następstwa, z drugiej jednak strony połączenie sprawy pokoju polsko-bolszewickiego z rokowaniami angielsko-bolszewickiemi wmacnia nasze stanowisko wobec sowietów. (...)".

Wymieniony tu tajemniczy Philip Kerr to uczestnik odbytego w wąskim gronie trzeciego z 4 spotkań w pierwszej fazie rozmów nad traktatem handlowym brytyjsko-sowieckim, dwa pierwsze odbyły się w szerszym gronie, w trzecim wzięli udział Lloyd George, Robert Horne, Philip Kerr i "podróżnik" Fridtjof Nansen.
Philip Kerr (1882-1940) to lord Lothian, wówczas "prywatny sekretarz" Lloyda George'a (od 1916 r.), członek co najmniej wpływowej Grupy Milnera, członek rządu w południowej Afryce (1905-1910), uczestnik konferencji pokojowej w Paryżu, dyrektor United Newspapers (1921-2, obecnie UBM plc), sekretarz Rhodes Trust (fundacji założonej przez Cecil Rhodes'a), po powrocie do Anglii w 1910 współzałożyciel (z lordem Alfredem Milnerem i in.) i wydawca gazety Okrągły Stół, później podsekretarz stanu ds. Indii, a we wrześniu 1939 mianowany ambasadorem Wielkiej Brytanii w USA. Uważał, że Niemcy zostały nieładnie (unfairly) potraktowane przez Traktat Wersalski, zwolennik polityki appeasementu był adwokatem rewizji traktatu na korzyść Niemiec aż do marca 1939 i zajęcia Czech przez Niemcy, kiedy to Kerr i koledzy zrobili fikołek (Grupa Milnera a sprawa polska - być może ciekawy temat, z uzględniemiem sieci lożowej? w tym z podrygiem z grudnia '38?).

Na czwartym spotkaniu zgodzono się, że główne problemy to: wroga propaganda i działalność wywrotowa oraz wierzytelnośći względem brytyjskich kredytodawców sprzed rewolucji. Szefem delegacji sowieckiej na drugim etapie negocjacji (lipiec-wrzesień 1920) został Lew "Kamieniew", szwagier Lwa "Trockiego". Trzeci etap był długi - trwał pół roku i zakończył się podpisaniem traktatu.
Jak wspomninali później sowieci: "Ten dokument dyplomatyczny, jakkolwiek skromnej skali, miał prawdziwie historyczne znaczenie. Angielsko-sowiecki traktat handlowy nie był zwykłym traktatem handlowym regulującym tylko stosunki handlowe pomiędzy dwoma krajami; była to umowa o charakterze polityczno-handlowym: zapewniło to ZSRS de facto uznanie przez najpotężniejszą władzę kapitalistyczną w Europie, władzę która w owych czasach wciąż z powodzeniem rywalizowała z USA o rolę czołowego kraju kapitalistycznego na świecie." Jako uznanie de jure Sowietów przez Brytyjczyków opisywany jest the Anglo-Soviet General Treaty and Commercial Agreement" z 8 sierpnia 1924 r.

treść traktatu z 1921 r.
scenariusz na podstawie

szpak80
O mnie szpak80

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura