Poseł i senator denuncjatorem Polaków z Nowogródczyzny?
Mowa o Bazylim Rogule (Wasil Rahula, Ragula, Rogula), ur. 1879 w Aczukiewiczach - zm. 1955 w Nowym Jorku.
W "Witrynie Edukacyjnej Kancelarii Senatu", w skróconej wersji biogramu przeczytać można:
"białoruski nauczyciel i działacz społeczny; rolnik we wsi Aczukiewicze (pow. nowogródzki)
Działalność parlamentarna
Senator w latach 1928–1930.
Poseł w latach 1922–1927"
Bazyli/Wasil, Ragula, Rogula, Rahula
(fot.: senat.edu.pl)
W rozwinięciu biogramu, jego życie poznajemy dopiero od września 1939 r. Po napaści Niemiec i ZSRS na Polskę zostaje nauczycielem (bywał nim już wcześniej) w szkole średniej w Lubczy, na terenach okupowanych przez ZSRS. 20 czerwca 1941 r. na dwa dni przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej miał zostać aresztowany i dwa dni później uciec z rąk NKWD, na ile wiarygodna to informacja trudno ocenić, ale to najpewniej przyczyna dla której jako źródło informacji o osobie znalazła się dość zaskakująco pozycja pt. "Z badań nad losami polskich parlamentarzystów represjonowanych przez władze sowieckie w latach 1939–1941". W Witrynie Edukacyjnej Kancelarii Senatu na próżno szukać informacji o tym iż Bazyli Rogula latem 1920 r., w czasie wojny polsko-bolszewickiej wstąpił do Armii Czerwonej, opuścił ją w 1921 r. i powrócił w rodzinne strony. W 1922 r., jak wspomniano, był już posłem RP, a od 1928 do 1930 r. senatorem, aresztowany i skazany na 2 lata, wrócił do domu. Po agresji sowieckiej został nauczycielem, po wyparciu Sowietów i zajęciu wschodnich terenów Polski przez Niemców Bazyli/Wasyl Rogula (Rahula, Ragula) prezes tzw. Białoruskiego Komitetu Gminnego, a następnie burmistrz Dziatłowa (lub/i Zdzięcioł), w latach 1943-1944 w Białoruskiej Centralnej Radzie (Weißruthenischer Zentralrat) - "rządzie" białoruskim utworzonym przez Niemców...
W najnowszym (31) numerze pisma historycznego Glaukopis, w artykule przybliżającym m.in. historię niemieckiego obozu śmierci Kołdyczewo, gdzie komendantem był niemiecki oficer Franz/Fritz Jörn, a szefem straży obozowej złożonej z białoruskich funkcjonariuszy SD - Białorusin Sergiusz Bobko, któremu Niemcy zlecili wcześniej budowę obozu (po wojnie Bobko występuje już pod zmienionym nazwiskiem Stefan Bukowski); znajduje się wzmianka o raporcie polskiego podziemia, w którym wskazuje się m.in. na Bazylego Ragulę jako odpowiedzialnego za donos złożony Niemcom na Polaków w połowie 1942 r.:
"Jak donosiło polskie podziemie, masakra Polaków z Nowogródka była skutkiem donosu miejscowego polityka białoruskiego Bazylego Raguli, który w latach 1928-1930 piastował godność senatora RP"
31 lipca 1942 r. w Nowogródku rozstrzelano 63 osoby. Po ekshumacji w 1945 r. udało się zidentyfikować 27 zamordowanych:
Nowogródek — 31 lipca 1942 r.
+ Augustyn Leon, profesor gimnazjum im. A. Mickiewicza
+ Bartoszewicz Witold
+ Brodowski Mieczysław
+ Burhard Józef
+ Dalecki Michał, ur. w 1884 r., ksiądz, proboszcz i dziekan w Nowogródku, kanonik Kapituły Pińskiej
+ Dawidowicz Jan,
+ Derdelewicz Tadeusz — urzędnik
+ Federowicz Wincenty
+ Fengler Józef
+ Ilczuk Władysław
+ Jarmiłowicz Wacław
+ Jurewicz Leonard
+ Kaczmerski Ludwik
+ Kuczyński Józef, ur. w 1879 r., ksiądz, proboszcz parafii Wsielub
+ Łętowski Kazimierz,
+ Przygoda Hipolit,
+ Piotrowski Wiktor,
+ Pułjan Michał, Władysław,
+ Synowski Bronisław,
+ Siemierowicz Kazimierz,
+ Stolle Rudolf, współwłaściciel fabryki szkła
+ Stupnicki Tadeusz, ziemianin
+ Świsłocki Jerzy,
+ Szagidewicz Stefan,
+ Wojnicki Aleksander,
+ Wojnicki Franciszek,
+ Wojnicki Robert
http://www.stankiewicze.com/index.php/index.php?kat=31&sub=470
W raportach AK podkreślano, że szczególnie aktywni w akcji antypolskiej obok szeregu innych osób byli „młody Rogula i stary Dziakowicz”.
"Młody Rogula" - Borys Rogula (1920–2007), w latach 1941-3 działacz kolaboracyjnych organizacji białoruskich, 1943-44 dowódca białoruskiego batalionu Schuma, członek Białoruskiej Centralnej Rady, oficer samodzielnego batalionu komandosów Dalwitz i 30 Dywizji Grenadierów SS (1 białoruska). Po wojnie w Niemczech, później w Belgii, działacz białoruski na emigracji.
Stary Rogula - "3.07.1944 wyjechał razem z cofającym się frontem niemieckim, dotarł w głąb Niemiec. Do 1954 mieszkał u rodziny w Louvain (Belgia), pracował nad wspomnieniami; wyjechał z Europy, w październiku 1954 zamieszkał w Nowym Jorku u syna."
Komentarze