"W roku 1878 jeździł Sienkiewicz, jako korespondent Gazety Polskiej, na wystawę powszechną do Paryża. Niemcy błyszczeli na niej swoją ... nieobecnością, i ta właśnie ich nieobecność wraz ze wspomnieniem o ich obecności na niedawnej wystawie w Filadelfii, dała mu pochop do wypowiedzenia kilku słów o głównym kierunku kultury cesarstwa niemieckiego:
"Byla wystawa w Filadelfii; cóż na nią Niemcy posłali? Oto geniusz narodu niemieckiego streścił się w Kruppie i pośród dzieł przemysłu, nauki i sztuki figurował w postaci dział Kruppa, granatów, lawet, iglicówek. Inne narody chwaliły się pomysłami, mającymi na celu polepszenie życia - Niemcy pomysłami, mającymi na celu śmierć i zabijanie ludzi hurtownie" .
A miał tu Sienkiewicz na myśli nade wszystko Prusy i ich hegemonię po wojnie 1870-71 roku. Warto jeszcze z jego korespondencji przytoczyć te słowa:
"Prusy pragną się powiększyć, zabrać taką a taką prowincję sąsiedniego państwa, więc czyhają na nią, a gdy się zdarzy stosowna pora, to ją łapią..."
Ignacy Chrzanowski (ur. 1866 r., Stok, zm. 1940 r., KZ Sachsenhausen)
Studia i szkice. Rozbiory i Krytyki. T. 2, O Sienkiewiczu, Kraków 1939.
***
Chodzi o dwie wystawy: paryską Exposition Universelle (1878) i wcześniejszą o dwa lata The Centennial International Exhibition, Filadelfia 10 maja - 10 listopada 1876 r. Pierwsza wystawa światowa w USA, zorganizowano ją by uczcić 100-lecie podpisania Deklaracji Niepodległości. Odnotowano prawie 14 i pół tysiąca wystawców i prawie 10 milionów gości. Prezentowane wynalazki: telefon, maszyna do pisania, maszyna do szycia, krzesło Thoneta.
Horticultural Hall
Italian Department Memorial Hall
